شمارۀ پنجم حوالی خوابگاه

مدرسهٔ معصومیه مدرسهٔ بزرگی بود. مدرسه وقتی کوچک باشد، وقتی طلبه‌ها محدود باشند، استادی صاحب‌دل و پاک‌نهاد می‌تواند بالاسر همه باشد و راهنمایی‌شان کند؛ اما وقتی بزرگ باشد، می‌شود شبیه ادارهٔ خوابگاهی بزرگ که برای دیدن مدیر باید از منشی‌اش اجازه گرفت. دور‌تا‌دور حیاط مستطیلیِ بزرگ مدرسه که پر از گل و درخت بود، حجره‌ها و کلاس‌ها بودند. ظاهرش معماری سنتی ایرانی داشت و درونش غربی. هم مسجد مجللی داشت و هم سالن آمفی‌تئاتر که روبه‌روی مسجد بود. داخل ساختمان راهرویی بود که در دو طرف راهرو حجره‌ها بودند و گوشه‌ای هم «مَدرس» و دستشویی و... . کلاس‌ها و حجره‌ها یک‌ جا بودند. طبعاً نیمی از حجره‌ها سمت حیاط بودند و نیمی سمت خیابان. دوست داشتیم حجره‌مان سمت حیاط باشد که بشود پنجره را باز کرد و توی پنجره نشست و حیاط پر از گل و درخت را تماشا کرد. حجره‌ها سه‌نفره بودند؛ اتاقی با کف موکت که کفَش پهن بود و کمدی سه‌تکه داشت. خبری از تخت نبود. هرکس پتویی می‌انداخت توی یکی از ضلع‌ها و می‌شد قلمروش و همان جا می‌خوابید. مرا چون سید بودم، احترام می‌کردند. فقط بهمان ناهار می‌دادند و خودمان باید فکری به حال صبحانه و شام می‌کردیم. دیگ بزرگی می آوردند توی راهرو و توی حجره غذا می‌خوردیم. تقریباً همۀ روز را به درس و مباحثه می‌گذراندیم. دو‌سه نفر گروه مباحثه تشکیل می‌دادند و درس را با هم مرور می‌کردند و اشکالات هم را می‌گرفتند و گاهی سر فهم‌های مختلفشان از درس جر‌و‌بحث می‌کردند. هم برای رفع اشکال خوب بود و هم برای تقویب بیان و هم برای به یاد ماندن درس. تقریباً همهٔ درس‌ها را مباحثه می‌کردیم. همهٔ طلبه‌ها اهل مباحثه نبودند. آخر شب هم‌نشینی بود که بهش «گعده» می‌گفتند و از هرچیزی سخن می‌گفتیم. دوستی داشتیم که الان منبری است؛ دفتری داشت پر از جک و لطیفه. می‌گفتند مرحوم موسوی اردبیلی هم دفتر جک داشته.